Tire Tarihinde Önemli Ayrıntılar

Admin Mesaj Sayısı : 220 Yaş : 41 Kayıt tarihi : 14/11/08

Tire Tarihinde Önemli Ayrıntılar

TİRE TARİHİNDEN AYRINTILAR

Tire
bundan 5000 yıl önce ön Asyanın ilk yerleşik kavmi olan Pelasg-ların üç
kabilesi tarafından kurul-muştur. Şehrin ismi tüm Hint-Avrupa
dillerinde üç anlamına gelen ''three'' kelimesinden gelmektedir. Şehrin
''klan-atasasının'' ismi Tyrannos'dur.

Hititlerden
önce Tire şehri vardı ve yaşayanlar Pelasglar, Luwiler, Meonyalılar ve
Turşalardı. Turşaların yani Tirelilerin 150 savaş arabasıyla Kadeş
savaşında (İ.Ö. 1285) Hititlerin yanında savaştıklarını Hattuşa
(Boğaz-köy) arşivlerinden öğreniyoruz. Bölge-ye Pelasglar ana
tanrıçalarının isimle-rini vererek ''Asia'' demişlerdir. Tire ova-sının
ismi olan Asia çayırları Home-ros'un İlyadasında şöyle geçer;

Kanatlı kuşlar, kazlar, turnalar,

Uzun boyunlu kuğular nasıl sürü sürü

Asia çayırlarında,

Kaystrosun (Küçük Menderes)

iki yakasında

Sallayarak kanatlarını kibirli kibirli

Nasıl uçarlarsa bir o yana, bir bu yana,

Çağrışarak yere konunca çayır çın çın

öterse nasıl,

Öylece gemilerden barakalardan

pıtrak gibi insan

Skamandros (eski Menderes)

Ovasında yayıldı...

İnsanların otların ayakları altında

inledi toprak...

Baharda yeşeren yapraklar gibi durdu

binlerce kişi,

Çiçekli çayırlarında

Skamandros Ovasının...

(HOMEROS)

Yunan mitolojisine bir titanid yani dişi titan olarak girer. Daha sonra bu isim dünyanın en büyük kıtasına Asya olarak verilir.

Tirenin
ismi çeşitli kaynak-larda Thira, Thyeira, Tyrha, Apeteira, Teira olarak
geçer. Bu isim zenginliği bile şehrin eskiliğinin en somut delilidir. Tire
Hititler döneminde Ak-hawriya ve Assuwa prenslikleri ara-sında yer
alıyordu. Hitit impara-torluğunun son büyük imparatoru IV.Tuthalya
(İ.Ö.1260-1240) döne-minde 22 Assuwa (asya-asia) şehri büyük Hitit
imparatorluğuna isyan ederek Apaşa (Ephesos ) prensini kral olarak
tanırlar. IV.Tuthalya 10.000 kişilik bir kuvvetle ve 500 savaş
ara-basıyla bu isyanı güçlükle bastırır. İsyana
katılan tüm şehirler gibi Thyeira(Tire) şehrini de yakar. Bu Tire'nin
geçirdiği ilk büyük yangındır. Tire'den Hititlerin yıkıldığı yıllarda
dünya siyasi tarihini etkileyecek iki büyük göç yapılır. Bunlardan
doğuya gidenler neredeyse Mısır firavunlu-ğunu yıkacak olan deniz
kavimle-rinden Turşalar; batıya gidenler ise İtalya'nın bir kent
toplumu olması için çalışmış ''Etrüsklerdir. Hitit imparatorluğunun
çöktüğü İ.Ö. 1200 yıllarında İ.Ö 950 yılına kadar Frig egemenliği
görüldü. Daha sonra böl-genin egemenliği Lidya devletine geçer. Bu
dev-letin üç soyu sıra ile Tire'yi yönetir;

Teira olarak geçer. Bu isim zenginliği bile şehrin eskiliğinin en somut delilidir. Tire
Hititler döneminde Ak-hawriya ve Assuwa prenslikleri ara-sında yer
alıyordu. Hitit impara-torluğunun son büyük imparatoru IV.Tuthalya
(İ.Ö.1260-1240) döne-minde 22 Assuwa (asya-asia) şehri büyük Hitit
imparatorluğuna isyan ederek Apaşa (Ephesos ) prensini kral olarak
tanırlar. IV.Tuthalya 10.000 kişilik bir kuvvetle ve 500 savaş
ara-basıyla bu isyanı güçlükle bastırır. İsyana
katılan tüm şehirler gibi Thyeira(Tire) şehrini de yakar. Bu Tire'nin
geçirdiği ilk büyük yangındır. Tire'den Hititlerin yıkıldığı yıllarda
dünya siyasi tarihini etkileyecek iki büyük göç yapılır. Bunlardan
doğuya gidenler neredeyse Mısır firavunlu-ğunu yıkacak olan deniz
kavimle-rinden Turşalar; batıya gidenler ise İtalya'nın bir kent
toplumu olması için çalışmış ''Etrüsklerdir. Hitit imparatorluğunun
çöktüğü İ.Ö. 1200 yıllarında İ.Ö 950 yılına kadar Frig egemenliği
görüldü. Daha sonra böl-genin egemenliği Lidya devletine geçer. Bu
dev-letin üç soyu sıra ile Tire'yi yönetir;

1-Attysler

(İ:Ö:2000-İ.Ö 1200)

2-Heraklidler

(Herküloğulları)

(İ.Ö 1200-İ.Ö.644)

3-Şahin kralların i.ö.644 yılındaki kurucusu Teira (Tire) prensi Gygestir.

Gyges
yeryüzünde ilk metal parayı Tire'de bastırmıştır. Gyges, hayatının
sonlarına doğru başkenti Sardes�e taşır. Firigya devletini yıkan Kimmer
komutanı Toktamış ile Gyges Tire ovasında savaşırlar. Gyges bu sa-vaşta
yenilir. Gyges hayatını kaybeder. (İ.Ö. 644) Kimmerler şehri ele
geçirir, yağmalar ve yakarlar.

Bu
Tire'nin ikinci büyük yangınıdır. İ.ö. 642 yılında Lidya kralı Alyattes
tarafından Tire Kimmer�lerden geri alınır. Bu sırada Kroisosu ziyarete
gelen ve ona ''mutluluk ve şanslılık'' adına bir ders veren ünlü
Atinalı filozof ve devlet adamı Solon Tire'ye gelerek Güme dağlarındaki
bir sayfiye evinde günlerini geçirirken bir Tireli heykel-tıraş
Solon'un büstünü yapar. Bu büstün Romalılar döneminde yapılmış bir
kopyası bugün Tire müzesinde bulun-maktadır. Şehir İ.Ö. 547-İ.Ö. 333
yılları arasında Perslerin Sar-des satraplığına bağlı ola-rak hayatını
sürdürür.

Tire Tarihinde Önemli Ayrıntılar Tiretarihindenonemliayrintilar1

Tire Tarihinde Önemli Ayrıntılar Tiretarihindenonemliayrintilar1

İ.Ö.
333 yılında Gronikos savaşın-dan sonra şehir Büyük İskenderin eline
geçer. Sar-des�ten Ephesosa giderken büyük İs-kender Tire'de ka-lır.
İ.Ö. 323 yılında bir veliaht bırak-madan ölmesi üze-rine Tire
generallerin-den Lysimakos�un, on-dan da Bergama krallığının eline
geçer. Son Bergama kralının vasiyetnamesine göre de Romalılara
bırakıl-mıştır. (İ.Ö.133) Böylece Ephesus merkezli Previncia Asia (Asya
eyaleti) kurulmuş olur.

mıştır. (İ.Ö.133) Böylece Ephesus merkezli Previncia Asia (Asya eyaleti) kurulmuş olur.

Roma
senatosunda Kaystros (Küçük Menderes) senatörlüğü oluş-muştur. 260'da
yaşanan Ege depremi sırasında Tire şehri de yıkılmıştır. Roma Yunan
dönemlerinden Tire çevre-sindeki Almura(Darmara-Eskioba) Büyükkale
(Banita), Phota (Gökçen-Fata) Kürdüllü Aleca, Peşrefli (Cerere), Kireli
(İdiphyta), Hisarlık (Larissa) Bukalion (Ali Paşa çiftliği) Tire
çevre-sindeki önemli şehirlerdi.

395
yılında imparatorluk do-ğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılınca Tire
Bizans imparatorluğunun Anatolia Themasında kalmıştır. Bizans
döne-minde Tire piskoposluğu Anadolu�nun yedi büyük piskoposluğu
arasında yer alıyordu. Kalkedon(Kadıköy), Nikea (İznik), Ephesos (efes)
konsüllerine Thyra ve Thira isimleri altında katıl-mıştır.
İkonoklast(ikonkırıcı) dönemde ikonistler Tire ve çevresindeki
mağa-ralarda ibadet etmişlerdir. Bu yüzden Bizans tarihçileri Tire'ye
''keşişler şehri'' ismini verirler.

ikonistler
Tire ve çevresindeki mağa-ralarda ibadet etmişlerdir. Bu yüzden Bizans
tarihçileri Tire'ye ''keşişler şehri'' ismini verirler.

Bu
dönemde imparator Arka-diusun ismine atfen şehrin ismi
''Aka-diapolise'' çevrilmiştir. Bizanslılar döneminde 697-718 yılları
arasında Arap akıncıları tarafından ele geçiril-miş, 718 yılında tekrar
Bizanslılar tarafından alınmıştır.

1308
yılında Anadolu Sel-çuklu devletinin yıkılması üzerine Men-teşe Beyinin
damadı Emir Sasa Bey, Aydınoğlu Gazi Mehmet Beyin de yardımıyla Tire'yi
Bizanslılardan al-mıştır.(1308) Tire'ye kendine bağlı Dalaman boyunu ve
Ephesos halkını yerleştirmiştir. İki savaş beyi arasında bir egemenlik
yarışı başlamıştır. Ay-dınoğlu Gazi Mehmet Beyin başkent ilan ettiği
Birgi'yi 1309'da Sasa Bey basarak yağmalamıştır. Bunun üzerine iki bey
1310 yılında Tire ovasında sa-vaşa tutuşurlar. Sasa Bey savaşı
yitirerek Aydınoğlu Mehmet Beye esir düşmüştür. Daha sonra da başı
kesi-lerek idam edilmiştir. Sasa Bey, bugün Tire Kesikbaş Mevkiinde
bulunan �Keşikbaş Türbesi�nde� yatmaktadır.

1310
yılında Tire Aydıno-ğulları yönetimine girmiştir. O dö-nemde Tire�den
su kanalları ile su-lanan bahçeler içinde güzel bir belde, mabetler ve
medreseler şehri olarak söz edilir.

Aydınoğlu
Gazi Mehmet Bey, Tire ve çevresinin yönetimini Süleyman Beye vermiştir.
Süleyman Bey savaştan hoşlanmayan sorunların akıl ve bilimle
çözülmesini isteyen bir devlet ada-mıydı. İbn-i Melek Medresesini maddi
olarak gözetmiş bu medresenin avlu-suna yaptırdığı türbede M.S.1355
yılında gömülmüştür.

Aydınoğlu
İsa Bey zamanında başkent Tire'ye nakledilmiştir. 1390 yılında Yıldırım
Beyazıt , Aydınoğulları beyliğine ilk kez son vermiş, Aydınoğlu İsa
Beyin kızı Hafza Hatun ile evlenmiş; kayınpederi Aydınoğlu İsa Beyin
geçi-mini sağlamak için Tire ve köylerini ona ikta olarak vermiştir.

» Milattan Önce Tire
» Tire ulaşım...
» Tire Müzesi
» Tire Öğretmen Evi
» TİRE EKONOMİSİ